یاساکانی ئازادیی زانیاری بەپێی وڵات: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاککردنەوەی ھەڵەی ڕێنووس/ڕێزمان
شائەمراز
ھێڵی ٦:
{{زۆر درێژە}}
 
'''یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان'''
 
زیاتر لە شەست وڵات لە سەرتاپای جیھان شێوازێکی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان پەیڕەو دەکەن کە رێساڕێسا لەسەر نھێنی پارێزی حکومەتحکوومەت دادەنێن. ژمارەیەکی زۆرتری ولاتانیش ئێستا کار لەسەر ھێنانە کایەوەی ئەم جۆرە یاسایە دەکەن، و زۆر لە ھەرێمەکانی وڵاتان سەرەڕای بوونی یاسایەکی نیشتمانی یاسای خۆجێیی تایبەتیان لەو بارەیەوە ھەیە—بۆ نمونە،نموونە، ھەموو ویلایەتەکانی ئەمەریکائەمریکا یاسای دەسترٍِاگەیشتن بە زانیاریەکانیانزانیارییەکانیان لەگەڵ بوونی یاسای نیشتمانیدا ھەیە. بەگشتی، ئەم جۆرە یاسایانە پرۆسەیەکی یاسایی دەستنیشاندەکەن کە لە رێگەیەوەڕێگەیەوە زانیاریەکانیزانیارییەکانی حکومەتحکوومەت بەردەستدەکات بۆ جەماوەر؛ لە ھەندێک وڵاتاندا، رەنگەڕەنگە ئەمە تەنھا بەسەر رۆژنامەنووساندا،ڕۆژنامەنووساندا، یان بۆ خەڵکانێک کە پێویستیەکیپێویستییەکی یاساییان بۆ بوونی ئەو زانیاریانە ھەیە بچەسپێندرێت. لە زۆر لە وڵاتاندا زەمانەتی دەستوریدەستووری نا روونڕوون ھەن بۆ مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکان،زانیارییەکان، بەڵام زۆربەی جار ئەمانە بە جێبەجێنەکراوی دەمێننەوە تاوەکو یاسایەکی تایبەتمەند نەبێت بۆ دووپاتکردنەوەیان.
ھەروەھا رەنگەڕەنگە ئەو یاسایانە بە یاسای تۆماری کراوە یان (بە تایبەتی لە ویلایەتە یەکگرتووەکاندا) بە یاسای شەبەنگە رۆژ(Sun Shine Law) (کە ئاماژەیە بۆ ئەوەی "«رێگە بە رۆشنایی دەدات"» بکەوێتە سەر پرۆسەکە) ناودەبرێن. چەمکێکی تری پەیوەندیدار بریتیەبریتییە لە یاسای کۆبوونەوەی کراوە، کە رێگەڕێگە بە جەماوەردەدات دەستیان بە زانیاریەکانیزانیارییەکانی کۆبوونەوەکانی حکومەتحکوومەت رابگاتڕابگات نەوەک تەنھا دەستیان تۆمارکراوەکانی ئەو کۆبوونەوانە رابگاتڕابگات. لە زۆر لە وڵاتاندا، یاسای پاراستنی تایبەتمەندیەتیتایبەتمەندییەتی و زانیاریەکانزانیارییەکان رەنگەڕەنگە بەشێک بن لە یاسای ئازادی زانیاریەکان؛زانیارییەکان؛ ئەم چەمکانە زۆربەی جار زۆر بەتوندی لە رێڕەویڕێڕەوی سیاسەتدا بەیەکەوە لکێنراون. پرەنسیپێکی گشتی لە دواوەی زۆر لە یاساکانی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ھەیە کە بریتیەبریتییە کە ئەرکی ھەڵگرتنی قورسایی بەڵگەکان دەکەوێتە سەر ئەوکەسانەی کە داوای زانیاریەکانیانزانیارییەکانیان لێدەکرێت نەوەک ئەوکەسانای کە داوای زانیاریەکانزانیارییەکان دەکەن. بە گشتی داواکار پێویست ناکات کە روونکردنەوەڕوونکردنەوە ببەخشێت لەبارەی داواکاریەکان،داواکارییەکان، تەنھا ئەگەر زانیاریەکانزانیارییەکان ئاشکرا نەکراوبوون ئەوکاتە دەبێت ھۆیەکی رەواڕەوا پێشکەشبکرێت. ھەندێک وڵات کە ئەو یاسایەیان ھەیە.
 
''ئەلبانیا:''
 
لە ئەلبانیا، دەستوریدەستووری ١٩٩٨ زامنی مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان دەکات، ئەو یاسایەش کە پاڵپشتی ئەو بنەما دەستوریەدەستوورییە دەکات بریتیەبریتییە لە یاسای ژمارە ٨٥٠٣ لە ڕێکەوتی ٣٠ ی حوزەیرانی ١٩٩٩ لە بارەی مافی بەدەستھێنانی زانیاریەکانزانیارییەکان لە بارەی نووسراوە فەرمیەکانفەرمییەکان دەرچووە). ئەمە پێویست بەوە دەکات کە دەسەڵاتە گشتیەکانگشتییەکان وەڵامی ھەموو داواکاریەکداواکارییەک بدەنەوە کە لەبارەی نووسراوە رەسمیەکانەوەڕەسمییەکانەوە دەکرێن.
https://web.archive.org/web/20060216225118/http://hidaa.gov.al/en/pub/law8503.htm
 
''ئوسترالیا:''
 
لە ئوسترالیا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٨٢ لەسەر ئاستی فیدرالی دەرچوو، کە بەسەر ھەموو " «وەزیرەکان و وەزارەتەکان و دەسەڵاتە گشتیەکان" گشتییەکان»ی کۆمۆن وێلس دەچەسپێندرێت. یاسای ھاوشێوەی ئەمەش لە ھەموو ویلایەتەکان و ھەرێمەکاندا ھەیە—لە ڤیکتۆریا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٨٢؛ لە ھەرێمی پایتەختی ئوسترالیا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٨٩؛ لە نیو ساوس وەیلز، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٨٩؛ لە باشوریباشووری ئوسترالیا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٩١؛ لە تاسمانیا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٩١؛ لە کوینزلاند، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٩٢؛ لە ئوسترالیای رۆژئاوا،ڕۆژاوا، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ١٩٩٢؛ و لە ھەرێمی باکوریشدا،باکووریشدا، یاسای زانیاریەکانزانیارییەکان ھەیە.
 
''بیلایز:''
 
لە بێلایز، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لە ساڵی ٢٠٠٠ دا پەسەندکراوە و ئێستا لە جێبەجیکردندایە، ھەرچەندە لیژنەیەکی حکومی تێبینی ئەوەی کردووە کە " «ئەم یاسایە سودێکی زۆری نەبووە تا ئێستا"». http://www.belize.gov.bz/library/political_reform/p١٦p16.htm1{{بەستەری مردوو|url=http://www.belize.gov.bz/library/political_reform/p%D9%A1%D9%A6p١٦.htm1 |date=شوباتی ٢٠٢٠ }}
 
''بۆسنیا و ەرزەگژڤینیا:''
 
لە بۆسنیا و ەرزەگۆڤینیا، لە ھەردوو قەوارە فیدرالیەکەیدافیدرالییەکەیدا- ریپەبلیکاڕیپەبلیکا سرپاسکا و فیدرالیەتیفیدرالییەتی بۆسنیا و ەرزەگۆڤینیا- یاساکانی ئازادی زانیاریەکانیانزانیارییەکانیان پەسندکردووە لە ساڵی ٢٠٠١، یاسای ئازادی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان بۆ ریپەبلیکاڕیپەبلیکا سرپاسکا و یاسای ئازادی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان بۆ فیدرالیەتیفیدرالییەتی بۆسنیا و ەرزەگۆڤینیا یەک بەدوای یەک پەسەندکراون. بەم شێوەیە، ھەرچەندە یەک یاسا نیەنییە لەسەر ئاستی نیشتمانی، یاساکان ھەموو وڵاتەکە دەگرنەوە.
 
''بولگاریا:''
 
لە بورلگاریا، یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە گشتیەکانگشتییەکان لە ساڵی ٢٠٠٠ پەسەندکرا، ئەمەش لە دوای راسپاردەیڕاسپاردەی دادگای دەستوریدەستووری بۆ چەسپاندن یاسایەکی لەم جۆرەوە ھات.
 
''کەنەدا:''
 
لە کەنەدا، یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان رێگەڕێگە بە ھاوڵاتیانھاووڵاتیان دەدات کە داوای تۆمارەکان بکەن لە دەسەڵاتە فیدرالیەکانفیدرالییەکان. ئەمەش لە لایەنلەلایەن کۆمیسیاری زانیاریەکانیزانیارییەکانی کەنەدیەوەکەنەدییەوە خرایە واری جێبەجێکردنەوە. ھەروەھا یاسایەکی تری تەواوکەر کە بریتیەبریتییە لە یاسای تایبەتمەندیەتیتایبەتمەندییەتی ھەیە، کە لەساڵیلە ساڵی ١٩٨٣ ەوە. مەبەست لە یاسای تایبەتمەندی بریتی بوو لە درێژکردنەوەی ماوەی ئەو یاسایانەی کەنەدا کە پارێزگاری لە تایبەتمەندیەکانیتایبەتمەندییەکانی تاکەکەسەکان دەکەن لە روویڕووی پاراستنی زانیاریەزانیارییە تاکەکەسیەکانیانتاکەکەسییەکانیان کە لەلایەن دامەزراوەی حکومەتیحکوومەتی فیدرالی ھەن و مافی دەستڕاگەیشتنی تاکەکەسەکان بەم زانیاریەزانیارییە تایبەتانەی خۆیان دابیندەکات. ئەمەش ترۆپکی پاراستنی مافی بڵاوکردنەوەیە (Copyright). داواکاریەکانداواکارییەکان لەبارەی پێشلکردنە مومکنەکانی ئەم یاسایە دەکرێت لەلایەن کۆمیسیاری (نھێنی تاکەکەسی) (Privacy) کەنەداوە بەرزبکرێنەوە.
ھەرێم و ناوچە جیاوازەکانی کەنەدا بەھەمان شێوە یاسایان ھەیە کە دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە حکومیەکانحکومییەکان رێکدەخات؛ لە زۆر بەی حاڵەتەکاندا، ئەمە بریتیەبریتییە لە ھەر ھەمان یاسای ھەرێمیش بۆ پاراستنی زانیاریەزانیارییە تاکەکەسیەتاکەکەسییە تایبەتمەندیەکانیشتایبەتمەندییەکانیش. بۆ نمونە،نموونە، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان و پاراستنی تایبەتمەندیەکانتایبەتمەندییەکان بەسەر وەزیر و دەزگا و دەستە و زۆرینەی لیژنەکان و ھەروەھا کۆلێژە کۆمەڵەییەکانکۆمەڵەیییەکان و ئەنجومەنی تەندروستی گەڕەکەکانی [[ھەرێمی ئۆنتاریۆ]] و کیوبیکدا دەچەسپێنرێت. لە کیوبیک ئەو یاسایەی مافی دەستڕاگەیشتن بەو دۆکیۆمێنتانەی کە لەلایەن دامەزراوە گشتیەکانەوەگشتییەکانەوە ھەڵگیراون و مافی پاراستنی زانیاریەزانیارییە تاکەکەسیەکانتاکەکەسییەکان دەپارێزێت ھەڵدەستێت بە رێکخستنیڕێکخستنی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە حکومیەکانحکومییەکان.
 
''شیلی:''
 
لە شیلی، دەقێکی دەستووری ھەیە بۆ ئازادی زانیاریەکان،زانیارییەکان، بەڵام یاسایەک نیەنییە بۆ دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانیزانیارییەکانی حکومەتحکوومەت. ئەم مافەش کە لە دەستوردەستوور لە رێگەیڕێگەی مادە (١١) ی یاسای ژمارە ١٩٫٦٥٣ کە ھەڵسا بە ھەموارکردنی یاسای ژمارە ١٨٫٥٧٥ تیایداتێیدا ئەوە ھاتووە کە چاڵاکیەچاڵاکییە کارگێریەکانکارگێرییەکان لە دەزگاکانی بەڕێوەبردنی گشتی و دۆکۆمێنتەکانی ئەو رێکخراوانەیڕێکخراوانەی کە لەگەڵیان کاردەکەن ئاشکرا و گشتین. جەماوەری گشتی دەتوانێت داوای زانیاری بکات لەبارەیانەوە بە بوونی ئەم مەرجانەی خوارەوە: دەبێت ئەوە شتێکی نووسراو بێت و بۆ خۆی پێشتر ئاشکرا و لەبەردەستی جەماوەر نەبێت. دەبێت زانیاریەکەزانیارییەکە لە ماوەی ٤٨ کاتژمێردا دەستەبەربکرێت بۆ داواکار.
 
''کۆڵۆمبیا:''
 
لە کۆڵۆمبیا، دەستوردەستوور مافی دەستڕاگەیشتنی بە زانیاریەزانیارییە گشتیەکانگشتییەکان بەخشیوە، و یاسای ژمارە ٥٧ ی ساڵی ١٩٨٥ بۆ فەرمانکردنی ئاشکرایەتی رەسمیڕەسمی بۆ کردار و دۆکیۆمێنتەکان ئەم مادە دەستوریەدەستوورییە دەچەسپێنێت، کە مافی دەستراگەیشتن بەو دۆکیۆمێنتانەی کە لە دام و دەزگا گشتیەکانداگشتییەکاندا ھەڵدەگیراون ەستەبەر دەکات.
 
''کرواتیا:''
 
لە کرواتیا یاسای مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان ساڵی ٢٠٠٣ ھەموو دەسەڵاتە گشتیەکانگشتییەکان دەگرێتەوە.
 
''کۆماری چیک:''
 
لە کۆماری چیک یاسای ژمارە ١٠٦/١٩٩٩ کە داوای دەستڕاگەیشتنی ئازادانە بۆ زانیاریەکانزانیارییەکان دەکات و دام و دەزگاکانی حکومەتحکوومەت و دەسەڵاتە خۆ بەڕێوەبەرایەتیەبەڕێوەبەرایەتییە ناوچەییەکانناوچەیییەکان و ئەو دامەزراوە گشتیانەی کە تەمویلی گشتی بەڕێوەدەبەن ھەروەھا ھەر دەزگایەکی تر لە لایەنلەلایەن یاساوە رێگەپێدراوبێتڕێگەپێدراوبێت بۆ ئەوەی بەو بڕیارە یاساییانە بگات کە پەیوەندیدارن بە کەرتی گشتی دەکەونە ژێر باری ئەو یاسایە.
 
''دانیمارک:''
ھێڵی ٥٩:
''ئیکوادۆر:''
 
لە ئیکوادۆر یاسای بەرچاوروونی و دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان لە ساڵی ٢٠٠٤ ئەوە رادەگەیەنێتڕادەگەیەنێت کە مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان لەلایەن دەوڵەتەوە زامنکراوە.
 
''ئیستۆنیا:''
لە ئیستۆنیا یاسای زانیاریەزانیارییە گشتیەکانگشتییەکان https://web.archive.org/web/20091123013320/http://www.legaltext.ee/et/andmebaas/tekst.asp?loc=text&dok=X40095K2&keel=en&pg=1&ptyyp=RT&tyyp=X&query=public+information ھەموو زانیاری ھەڵگرەکان دەگرێتەوە کە ھەموو دەزگاکانی حکومەتحکوومەت و حکومەتیحکوومەتی خۆجێیی و کەسە یاساییەکانیاسایییەکان لە یاسای گشتی و کەسە یاساییەکانیاسایییەکان لە یاسای تایبەت ئەگەر ھاتوو ئەرکە گشتیەکانیانگشتییەکانیان بەجێدەگەیاند وەک (دابینکردنی تەندروستی، خوێندن، ەتد) دەگرێتەوە.
 
''یەکێتی ئەوروپائەورووپا:''
 
رێنماییڕێنمایی ژمارە ١٠٤٩/٢٠٠١ ی پەرلەمانی ئەوروپیئەورووپی و ئەنجومەنی ٣٠ ی ئایاری ٢٠٠١ تایبەت بە دەستڕاگەیشتنی گشتی بە دۆکیۆمێنتەکانی پەرلەمانی ئەوروپیئەورووپی و ئەنجومەن و لیژنەکان مافی دەستڕاگەیشتن بە دۆکیۆمێنتەکانی ھەر یەک لەم سێ دامەزراوەیە دەبەخشێت بە ھەر ھاوڵاتیەکیھاووڵاتییەکی ئەم یەکێتیەیەکێتییە یان بە ھەر تاکەکەسێکی سروشتی یان یاسایی کە جێنشین بێت یان نووسینگەی تۆمارکراوی لە ھەریەک لە وڵاتانی ئەندامی ئەم یەکێتیەیەکێتییە ھەبێت. دۆکیومێنت بە مانایەکی بەرفراوان پێناسەکراوە و وا گریمانە دەکرێت کە ھەموو دۆکیومێنتێک بگرێتەوە، تەنانەت ئەگەر پۆلینیشکرابێت، رەنگەڕەنگە بکەوێتە ژێر باری مافی دەستپێڕاگەیشتن تەنھا لە حاڵەتێک دا نەبێت ئەگەر بکەوێتە خانەی یەکێک لە حاڵەتە جیاکراوەکان (استپناءات). ئەگەر داوای دەستڕاگەیشتن رەتکرایەوەڕەتکرایەوە ئەوا داواکار رێگەیڕێگەی پێدراوە کە داوایەکی تری دووپاتکەرەوە ئەنجامبداتەوە. دەکرێت سکاڵاکردنیش لە دژی رەتکردنەوەکەڕەتکردنەوەکە لە بەردەم لێکۆلەرەوەی یەکێتی ئەوروپائەورووپا تایبەت بە سکاڵاکان ئەنجامبدرێت یان دەتواندرێت تێھەڵچوونەوەکە ببرێتە بەردەم دادگای سەرەتایی.
 
''فینلەندا:''
 
لە فینلەندا، یاسای کراوەیی دۆکیۆمێنتە گشتیەکانیگشتییەکانی ساڵی ١٩٥١ کرانەوەیی بۆ ھەموو تۆمار و دۆکییۆمێنتەکان داناوە کە لە بەردەستی بەرپرسانی دەوڵەت، شارەوانیەکان،شارەوانییەکان، و کۆمەڵە ئاینیەئایینییە تۆمارکراوەکاندا ھەن. حاڵەتە ھەڵاوێردراوەکان لەم بنەما گشتیەگشتییە تەنھا لە رێگەیڕێگەی یاساوە یان لە رێگەیڕێگەی بڕیارێکی دەسەڵاتی جێبەجێکردن لە بەر چەند ھۆیەکی ئاماژەپێکرا و دیاریکراودا وەک ئاسایشی نیشتمانی دەتواندرێت جیابکرێنەوە. کراوەیی بۆ رەشنووسەڕەشنووسە واژوونەکراوەکانی دۆکیۆمێنتەکان ناکەونە ژێر باری یاساکەوە، بەڵام بۆ رەچاوکردنڕەچاوکردن و بڕیاری لێپرسراوە گشتیەکانگشتییەکان بەجێھێڵدراوە کە ئایا ئاشکرای بکەن یان نەْ. خاڵی لاوازی یاساکە تواندرا لاببرێت لەو کاتەی کە یاساکە لە ساڵی ١٩٩٠ ەکاندا چاویپێداخشێندرایەوە. یاسا ھەموارکراوەکە، یاسای کراوەیی چاڵاکیەکانیچاڵاکییەکانی حکومەتحکوومەت لە ساڵی ١٩٩٩، بە ھەمان شێوە پرەنسیپی کراوەیی فراوانترکرد بۆ ئەوەی ئەو دامەزراوانەش بگرێتەوە کە بە شێوەیەکی یاسایی رێگەیانڕێگەیان پێدراوە ئەرکەکانی حکومەتحکوومەت جێبەجێبکەن، وەک تەمویلکردنی موچەیمووچەی خانەنشینی و قازانجە گشتیەکانگشتییەکان و لە ژێرلەژێر سایەی ئەم یاسایە ئەم پرەنسیپە دۆکیۆمێنتە کۆمپیوتەریەکانیشیکۆمپیوتەرییەکانیشی گرتەوە. لینکی دەرەکی: یاسای کراوەیی چاڵاکیەکانیچاڵاکییەکانی حکومەت،حکوومەت، وەزارەتی دادی فینلەندی https://web.archive.org/web/20110524091945/http://www.om.fi/23963.htm
 
''فەرەنسا:''
 
لە فەرەنسا لێپرسینەوە لە فەرمانبەرە گشتیەکانگشتییەکان مافێکی دەستوریە،دەستوورییە، بەپێی راگەیاندنیڕاگەیاندنی مافی مرۆڤ و مافی ھاوڵاتیانھاووڵاتیان.
یاسای چەسپێندراو لە فەرەنسا بریتیەبریتییە لە (یاسای ژمارە ٧٨-٧٥٣٧٨–٧٥٣ ی ١٧ تەمموزتەممووز ١٩٧٨. لە بارەی رێوشوێنیڕێوشوێنی جۆراوجۆر بۆ باشترکردنی پەیوەندیەکانیپەیوەندییەکانی نێوان فەرمانگە حکومیەکانحکومییەکان و خەڵکی گشتی لە سەرلەسەر رێکخستنیڕێکخستنی جۆراوجۆری خاوەن مۆرک و سروشتی کارگێڕی و کۆمەڵایەتی و دارایی.) ئەم یاسایە وەک رێسایەکیڕێسایەکی گشتی ئەوەی داڕشتووە کە ھاوڵاتیانھاووڵاتیان دەتوانن داوای وێنەی ھەر دۆکۆمێنتێکی کارگێڕی بکەن (لە شێوەی پەڕاو یان لەسەر شێوە ژمارەیی کۆمیوتەری یان لەسەر ھەر شێوەیەکی تر) و ئەم یاسایە دەسەڵاتێکی کارگێڕی سەربەخۆ دادەمەزرێنێت بۆ ئەوەی چاوەدێری پرۆسەکە بکات.
 
''جۆرجیا:''
 
لە جۆرجیا گەلەیاسای کارگێڕی گشتی یاسایەک لەسەر ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لەخۆوە دەگرێت.
 
''ئەلمانیا:''
لە ئەڵمانیا، حکومەتیحکوومەتی فیدرالی لە ساڵی ٢٠٠٥ دا یاسای ئازادی زانیاریەکانیزانیارییەکانی پەسەند کرد. شەش لە شانزەشازدە ویلایەت کە بریتیبوون لە بەندسلاندەر و نۆردرھێین – وێستفالن و شلیسویگ—ھۆڵستێین، ھامبۆرگ و برێمەن—ھەڵَسەن بە پەسەندکردنی یاسای ئازادی زانیاریەکانیزانیارییەکانی تایبەت بە خۆیان. لینکی دەرەکی یاسایەک بۆ رێکخستنیڕێکخستنی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانیزانیارییەکانی حکومەتیحکوومەتی فیدرالی ئەڵمانیا (یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان – FOIA) http://www.informationsfreiheit.info.
 
''ھەنگاریا:''
لە ھەنگاریا، یاسای پاراستنی زانیاریەزانیارییە تاکەکەسیەکانتاکەکەسییەکان و دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە خاوەن بەرژەوەندیەبەرژەوەندییە گشتیەکان،گشتییەکان، مافی دەستڕاگەیشتن درێژە پێدەدات تاوەکو ھەموو ئەو زانیاریانە بگرێتەوە کە بەرژەوەندی گشتیان تێدایە، و زانیاریەکانیشزانیارییەکانیش وەک ئەو زانیاریانەی کە لە لایەنلەلایەن دەزگایەکەوە پێشکەشدەکرێن کە وەزیفەیەکی حکومی بە ئەنجامدەگەیەنێت پێناسەکراون.
 
''ەندستان:''
لە ەندستان یاسای مافی زانیاریەکانزانیارییەکان لە لایەنلەلایەن پەرلەمانی ەندستانەوە لە تەمموزیتەممووزی ٢٠٠٠ خرایە بەر چاو. ئەم یاسایە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥ دا ھێزی یاسایی و جێبەجێکردنی وەدەستھێنا. لە ژێرلەژێر ئەم یاسایەدا زانیاریەکانزانیارییەکان بوون بە مافێکی بنچینەیی ھاوڵاتیان.ھاووڵاتیان؛ و ھەر لە ژێرلەژێر سایەی ئەو یاسایە پێویستە ھەموو دەزگاکانی حکومەتحکوومەت یان ئەو دەزگایانەی کە لە رێگەیڕێگەی پارەبەخشینی حکومەتەوەحکوومەتەوە کاردەکەن کارمەندێکی زانیاریەزانیارییە گشتیەکانگشتییەکان PIO دابمەزرێنێت. بەرپرسیاریەتیبەرپرسیارییەتی ئەم کارمەندانە PIO بریتیەبریتییە لە دڵنیاکردنەوەی ئەوەی کە ئایا ئەو زانیاریەیزانیارییەی داواکراوە ئاشکراکراوە بۆ داواکار لە ماوەی ٣٠ رۆژڕۆژ یان لە ماوەی ٤٨ سەعات لە حاڵەتێک ئەگەر ئەو زانیاریەزانیارییە پێویست بوو بۆ ژیانی یان ئازادی کەسێک. ئەو یاسایە سوودی لە یاسا پێشووترەکانی چەند ویلایەتێکی دیاریکراو وەرگرتووە (لە ناویشیاندا مەھاراسترا گۆوە، کارناتاکە، دێلەی، ەتد) کە رێگەیانڕێگەیان بە مافی بەدەستھێنانی زانیاریەکانزانیارییەکان (ھەر یەک بە پلەی جیاواز) بۆ ھاوڵاتیانھاووڵاتیان لە بارەی چاڵاکیەکانیچاڵاکییەکانی ھەر دامەزراوەیەک لە حکومەتیحکوومەتی ویلایەتەکان داوە. ژمارەیەک لە ھەڵدانەوەی زانیاریەزانیارییە گرنگەکان بووە ھۆی ئاشکراکردنی گەندەڵی لە پرۆژە جۆراوجۆرەکانی حکومەتحکوومەت وەک پارە پەیداکردنی ناڕەوا لە سیستەمەکانی دابەشکردنی گشتی (کۆگاکانی دابەشکردنی بەشە خۆراک)، فریاکەوتنی کارەساتەکان، بونیادنانی رێگاوبانەکانیڕێگاوبانەکانی دەرەوە، ەتد. یاساکە بۆ خۆی خاڵێکی وەرچەرخان بوو لە بەرەوپێشچوونی ەندستان بەرەو کراوەیی و لێپرسراویەتیلێپرسراوییەتی زیاتر.
 
ھەرچۆنێک بێت یاساکە چەند خاڵێکی لاوازی دیاریکراوی تێدا ھەیە کە بەربەست لەبەردەم جێبەجێکردنیدا دروستدەکەندروست دەکەن. چەندین پرسیار لەسەر نەبوونی داواکاری خێرا و وەڵامنەدانەوەی داواکاریەکانداواکارییەکان دروستبوون. نەبوونی کارمەندێکی PIO ناوەندی وادەکات کە زەحمەت بێت زۆر بە ھەستیاری کارمەندی PIO ی دروست دەستنیشان بکەیت بۆ ئەوەی کار لەسەر داواکاریەکانداواکارییەکان بکەت. لەبەر ئەوەی کارمەندی PIO فەرمانبەری دامەزراوەی حکومەتەحکوومەتە رەنگەڕەنگە ئەم کارمەندە بەرژەوەندیەکیبەرژەوەندییەکی یاسایی ھەبێت لە ئاشکراکردنی زانیاریەزانیارییە زیانبەخشەکان لە بارەی چاڵاکیەکانیچاڵاکییەکانی دامەزراوەکەی خۆی، کەواتە ئەمەش دەبێتە ھۆی بە گژیەکداچوونیگژییەکداچوونی بەرژەوەندیەکانبەرژەوەندییەکان. لە ویلایەتی مەھاراسترا مەزەندەکراوە کە تەنھا لە ٣٠%٣٠٪ ی داواکاریەکانداواکارییەکان لە راستیداڕاستیدا دانیانپێدانراوە بەوەی کە دەکەونە ژێر باری ئەو یاسایەوە. یاساکە ھەروەھا خۆی لە ئاشکراکردنی ئەو زانیاریانە دادەماڵێت کە کاریگەریان بەسەر ئاسایشی نیشتمانی و بەرگری و پرسەکانی تر کە دەکەونە ناو چوارچێوەی خانەی بەرژەوەندی نیشتمانیەکانەوەنیشتمانییەکانەوە. بۆ زانیاری زیاتر سەیری یاسای مافی زانیاری بەدەستھێنانی ەیندی بکە:
https://web.archive.org/web/20060728014714/http://persmin.nic.in/RTI/WelcomeRTI.htm
 
''ئیرلەندا:''
لە ئیرلەندایاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان http://www.irishatatutebook.ie/1997_13.htm1{{بەستەری مردوو|url=http://www.irishatatutebook.ie/1997_13.htm1 |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢١ }} لە نیسانی ١٩٩٨ دا جێبەجێکرا. ئەم یاسایە بوو بە ھۆیبەھۆی روودانیڕوودانی گۆڕانێکی بەرچاو لە پەیوەندی نێوان ھاوڵاتیانھاووڵاتیان و رۆژنامەنووسانڕۆژنامەنووسان و وەزارەتەکانی حکومەتحکوومەت و دامەزراوە گشتیەکانگشتییەکان. چەند پێوەندێکی زۆر کەم ھەیە لەسەر زانیاریەکانزانیارییەکان بۆ ئەوەی ئاشکرابکرێن. خەسڵەتێکی بەرچاو بریتیەبریتییە لەو پێشگریمانەیەی کە ھەموو شتێک ئەگەر لە رێگەیڕێگەی یاساوە سنوردارنەکرابێتسنووردارنەکرابێت ئەوا دەتواندرێت بەدەستبھێنرێت و ئاشکرابێت. لەم رووەوەڕووەوە ئەم یاسایە یاسایەکی زیاتر لیبرالیانەترە لە یاسای شانشینی یەکگرتووی بەریتاینیا. رەنگەڕەنگە بڕیارەکانی دامەزراوە گشتیەکانگشتییەکان تایبەت بە داواکاریەکانیداواکارییەکانی بەدەستھێنانی زانیاریەکانزانیارییەکان لە لایەنلەلایەن کۆمیساری زانیاریەکانەوەزانیارییەکانەوە چاویپێدابخشێندرێتەوە. یەکێک لە مشتومڕەکان کە بۆتەبووەتە جێگای نیگەرانی رۆژنامەنووسانڕۆژنامەنووسان و مێژوونوسان ئەوەیە کە بە شێوەیەکی تەقلیدی وەزیرانی حکومەتحکوومەت واژوو لەسەر ھەر پلانێکی سەرەکی یان دۆکیۆمێنتێک دەکەن و پەراوێزی لەسەر دەنووسن کە دەیبینن. ھەرچۆنێک بێت ئەم پیادەکردنە گرنگی خۆی لەدەستداوە بەھۆی ئەو کراوەییەکراوەیییە نوێیە. ئەم پەراوێز نووسین و واژووکردنەی دۆکیۆمێنتەکان ھەرچۆنێک بێت لە واری کرداریدا زۆربەی زانیاری ئەوە دەداتە دەستەوە " «کە وەزیرەکە چی زانیوە"» لەبارەی کێشەکە و چ جۆرە بۆچوونێکی لە بارەی پرسەکەوە نووسیوە. ھەروەھا فەرمانبەرانی مەدەنی و گشتی زیاتر نا فەرمی بوون، لە پاراستنی تۆمارە نووسراوەکانی ئەو کۆبوونەوانەی کە ئەگەری لێکەوتنەوەی مشتومڕی ھەیە و لە ئەنجامیشدا یاداشتی نووسراو وەڵاوەدەنێنhttp://www.unison.ie/irish_independence/stories.php3?ca=9&si=1583676&issue_id=13822{{بەستەری مردوو|url=http://www.unison.ie/irish_independence/stories.php3?ca=9&si=1583676&issue_id=13822 |date=تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ }}
لە کاتێکدالەکاتێکدا ئەم زانیاریەزانیارییە زۆربەی جار ئاشکرا ناکرێت و ھەندێک کات تەنھا لەژێر فەرمانڕەوایی سی ساڵ، راستیەکەڕاستییەکە ئەوەیە وەزیرەکانی حکومەتحکوومەت ئێستا ھەڵناستن بە واژووکردن و پەراوێزکردنی دۆکیومێنتەکان کە ئەو پرسانە دروستبکات لە کاتێکدالەکاتێکدا حکومەتحکوومەت کراوەیە و بەرپرسیارنیەبەرپرسیارنییە لەبەرامبەر ئەوەی کە کێ ئەوەی ئەنجامداوە یان بینیویەتی یان چۆن پرۆسەی بڕیاردروستکردن کاری خۆی کردوە.
 
''ئیسرائیل:''
لە ئیسرائیل، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ٥٧٥٨- ١٩٩٨،٥٧٥٨–١٩٩٨، پاڵپشتیکراو بە پەیڕەوەکانی ئازادی زانیاریەکان ٥٧٥٩-زانیارییەکان ١٩٩٩کۆنترۆڵی٥٧٥٩–١٩٩٩کۆنترۆڵی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان دەکات. ئەو دامەزراوانە دیاریدەکات کە دەکەونە ژێر ئەو یاسایە لە کۆمەڵێک جۆری بە لیستکراو، کە بەشێوەیەکی سەرەکی زۆرینەی دەزگا گشتیەکانیگشتییەکانی تێدایەو— دەرفەت بە حکومەتحکوومەت دەدات کە لیستێک بە ناوی ھەموو ئەو دەزگایانە بڵاوبکاتەوە کە دەکەونە ژێر باری ئەو یاسایە، ھەرچۆنێک بێت ئەم لیستە وا پێناچێت کە بەشێوەیەکی ئاشکرا لەبەردەست بێت، ئەگەر لە راستیداڕاستیدا ھەر دروستیشکرابێت.
زۆر لە دەزگا گشتیەکانگشتییەکان ناچار نین پەیڕەوەی یاسا بکەن، کە سنورسنوور بۆ ئەگەرەکانی بەکارھێنانی لەلایەن ھاوڵاتیانەوەھاووڵاتیانەوە دادەنێت. ئێستا، رژێمیڕژێمی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لە ئیسرائیل شتێکی نا باوە بە جۆرێک کە تاکە دەوڵەتە تیایداتێیدا زانکۆ و کۆلێژە گشتیەکانگشتییەکان ناکەونە ژێر باری ئەو یاسایە لەسەر بنەمای نیشتمانی؛ وەزارەتی داد ھەرچۆنێک بێت سەیری ئەوەی کردووە کە مەودای یاساکە فراوانتر بکاتەوە بۆ ئەوەی ئەم جۆرە دامەزراوانەش بگرێتەوە.
 
''جامایکا:''
لە جامایکا یاسای پەیوەندیدار بریتیەبریتییە لە یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان ٢٠٠٢.
 
''یابان:''
لە یابان، یاسای تایبەت بە دەستڕاگەیشتن بەو زانیاریانەی کە لەلایەن ئۆرگانە کارگێڕیەکانەوەکارگێڕییەکانەوە پارێزراون" لە ساڵی ١٩٩٩ دا راگەیاندراڕاگەیاندرا و لە ساڵی ٢٠٠١ دا جێبەجێکرا. لە زۆر لە حکومەتەحکوومەتە خۆجێییەکان،خۆجێیییەکان، ئەم یاسایە پەیڕەوەکان رێکدەخاتڕێکدەخات لە بارەی ئاشکراکردنی زانیاریەکانزانیارییەکان لە دوای نیوەی کۆتایی ھەشتاکانەوە.
 
''سربیا و مۆنتینیگرۆ:''
 
نەتەوەی سربیا و مۆنتینیگرۆ لە دوو کۆماری فیدرالی پێکدێت. لە کۆماری سربیا، یاسای تایبەت بە دەستڕاگەیشتنی ئازاد بەو زانیاریانەی کە گرنگی گشتیان ھەیە ئەم یاسایەش مافی دەستڕاگەیشتن بە دۆکیومێنتەکانی دەسەڵاتە گشتیەکانگشتییەکان دەبەخشێت. یاسایەکی ھاوشێوە لە کۆماری مۆنتینیگرۆ پلە کۆتایی ساڵی ٢٠٠٥ دا پاش پرۆسەیەکی چەندین ساڵە پەسەندکرا.
 
''سلۆڤینیا:''
سلۆڤینیا ھەڵسا بە پەسەندکردنی یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە گشتیەکانگشتییەکان http://www.dostopdoinformacij.si/index.php?id=253#236{{بەستەری مردوو|url=http://www.dostopdoinformacij.si/index.php?id=253 |date=تەممووزی ٢٠١٨ }} لە ئازاری ٢٠٠٣ دا. ئەم یاسایە ئەو رێوشوێنانەڕێوشوێنانە رێکدەخاتڕێکدەخات کە ھەڵدەستن بە دڵنیاکردنەوەی دەستڕاگەیشتنی ئازادانەی ھەموو کەسێک بەو زانیاریەزانیارییە گشتیانەی کە لەلایەن دامەزراوەکانی دەوڵەت و دامەزراوەکانی حکومەتیحکوومەتی خۆجێیی و دەزگا گشتیەکانگشتییەکان و ئەو ئەو دەزگایانەی کە پارەی گشتیان بۆ تەرخانکراو و قەوارەکانی تری رەچاوکراوڕەچاوکراو لە یاسای گشتی و کەسانی خاوەن دەسەڵاتی گشتی و بەڵیندەرانی خزمەتگوزاریەخزمەتگوزارییە گشتیەکانگشتییەکان پارێزراون.
ماڵپەڕی ئینتەرنێتی کۆمیسیاری زانیاریەکانزانیارییەکان:https://archive.is/20050308120743/http://www.accesstoinformation.si/
 
''ئەفریقیای باشوور:''
ئەفریقیای باشوور یاسای بەھێزکردنی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان لە ٢ ی شوباتی ٢٠٠٠ دا پەسەندکرد. ئەم یاسایە بە نیازی ئەوە دانراوە کە "«ھێزی جێبەجێکردنی یاسایی بەو مافە دەستوریەدەستورییە بدات کە مافی دەستڕاگەیشتنی بە ھەر زانیاریەکزانیارییەک کە لەلایەن دەوڵەتەوە پارێزراوە و یان ھەر زانیاریەکزانیارییەک کە لەلایەن کەسێکی ترەوە پارێزراوبێت و پێویست بێت بۆ پیادەکردن یان پاراستنی ھەر مافێک پێویست بێت بدات"» ؛مافی دەستڕتگەیشتن بە زانیاریەزانیارییە تایبەت و تاکەکەسیەکانتاکەکەسییەکان بریتیەبریتییە لە خەسڵەتێکی سەرنجڕاکێش، چونکە زۆرینەی یاساکانی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان تەنھا دامەزراوە حکومیەکانحکومییەکان دەگرنەوە خۆ.
 
''سوید:''
لە سوید، یاسای بنچینەیی ساڵی ١٧٦٦ تایبەت بە ئازادی رۆژنامەگەریڕۆژنامەگەری و مافی ئەوە بە جەماوەر دەدات دەستیان بە دۆکیومێنتە حکومیەکانحکومییەکان بگات. بەم شێوەیە ئەمەش بریتیەبریتییە بەشی بنچینەیی لە دەستوریدەستووری سویدی و یەکەم یاسای ئازادی زانیاریەکانەزانیارییەکانە بەو مانایە مۆدێرنە. لە سویدا ئەمە ناسراوە بە offentlighetsprincipen کە ماناکە بریتیەبریتییە لە پرەنسیپی مافی دەستڕاگەیشتنی گشتی بە زانیاریەکانزانیارییەکان و لەو کاتەشەوە ئەمە پەیڕەو دەکرێت http://www.sweden.gov.se/sb/d/2184/a/15521 پرەنسیپی مافی دەستپێڕاگەیشتنی گشتی مانای ئەوەیە کە خەڵکی گشتی و میدیا گشتیەکانیگشتییەکانی وەک رۆژنامڕۆژنام و رادیۆڕادیۆ و تەلەفزیۆنپێویستەتەلەڤیزیۆنپێویستە زامنبکرێن بە تێڕوانینیچکی نا رێگرانەڕێگرانە لەلایەن ئەو چالاکیانەی کە حکومەتحکوومەت و دەسەلاتە خۆجێییەکانخۆجێیییەکان ئەنجامیدەدەن.
 
''تایلەند:''
لە تایلەند، یاسای پەیوەندیدار بەو بابەتە بریتیەبریتییە لە بریتیەبریتییە لە یاسای زانیاریەزانیارییە فەرمیەکانفەرمییەکان ساڵی ١٩٩٧.
 
''ترینیداد و تۆباگۆ:''
لە ترینیداد و تۆباگۆ، یاسای پەیوەندیدار بریتیەبریتییە لە یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ساڵی ١٩٩٩.
 
''پاکستان:''
سەرۆک پەروێز موشەڕەف فەرمانی ئازادی زانیاریەکانیزانیارییەکانی لە تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠٠٢ دا راگەیاندڕاگەیاند. ئەم یاسایە رێگەڕێگە بە ھەر ھاوڵاتیەکھاووڵاتییەک دەدات بتوانێت ئەو زانیاریانە بەدەستبھێنێت کە لە تۆمارە گشتیەکانداگشتییەکاندا ھاتوون و لەلایەن دامەزراوە گشتیەکانیگشتییەکانی حکومەتیحکوومەتی فیدرالی پارێزراون لە ناویشیاندا وەزارەت و بەش و دەستە و ئەنجومەن و دادگاکان. ئەم یاسایە بەسەر ئەو کۆمپانیایانەی کە لەلایەن حکومەتەوەحکوومەتەوە خاوەنداریەتیخاوەندارییەتی دەکرێن و حکومەتەحکوومەتە ھەرێمیەکانیشھەرێمییەکانیش جێبەجێناکرێت. لە یاسایەکەشدا ھاتووە کە ئەو دامەزراوانە دەبێت لە ماوەی ٢١ رۆژداڕۆژدا وەڵامی داواکاریەکانیداواکارییەکانی بەدەستھێنانی زانیاری بکەن.
 
''تورکیا:''
"«یاسای تورکی بۆ مافی بەدەستھێنانی زانیاریەکان"زانیارییەکان» (یاسای ژمارە:٤٩٨٢) لە ٢٤ ی نیسانی ٢٠٠٤ کاری پێکرا.
 
''پاراگوای:''
لە پاراگوای، یاسا " «زانیاری نووسراو"» دەپارێزێت ئەمەش مانای وایە کە ھەر ھاوڵاتیەکھاووڵاتییەک مافی ئەوەی ھەیە کە کۆپیەککۆپییەک لەو زانیاریانەی کە پیوەندیدارە بەخۆیەوە لە فەرمانگە گشتی و تایبەتەکان داوابکات، و داوای لەناوبردنی ئەو زانیاریەشزانیارییەش بکات ئەگەر دەرکەوت کە دروست و تەواو نەبوو. ئەمەش بە شێوەیەکی سەرەکی لەلایەن بەرھەڵستکارەکانەوە بەکارھێنراوە دوای دیکتاتۆر Pdt.Stroessner long (١٩٥٤-١٩٨٩١٩٥٤–١٩٨٩) بۆ ئەوەی زانیاریەکانزانیارییەکان لەبارەی خۆیانەوە بدۆزنەوە. لە ساڵی ٢٠٠٥، ھەوڵدرا بۆ شەفافیەتشەفافییەت لەبارەی کڕیاریەکانیکڕیارییەکانی حکومەتحکوومەت لە رێگەیڕێگەی سیستەمێکەوە بۆ بڵاوکردنەوەی داواکاری کڕینەکان و دەرئەنجامەکان.
 
''بەریتانیا:''
یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ٢٠٠٠ (٢٠٠٠ c. ٣٦) بریتەی لە جێبەجێکردنی یاسا سەرەکی ئازادی زانیایریەکانزانیایرییەکان لەسەر ئاستی نیشتمانی بێجگە لە دەزگاکانی سکۆتلەند کە یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان (سکۆتلەند) ٢٠٠٣ دەیانگرێتەوە.
 
''ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا:''
لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا یاسای ئازادی لە ٤ ی تموز ١٩٦٦ لەلایەن سەرۆک لیندن ب. جۆنسن واژووکرا و ھێزی یاسایی پێدرا و لە ساڵی دواتر خرایە کارەوە. ھەموارکردنی یاسای ئازادی زانیاریەزانیارییە ئەلیکترۆنیەکانئەلیکترۆنییەکان لەلایەن سرۆک بیل کلنتۆن لە ٢ ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٦ دا واژووکرا.
ئەم یاسایە تەنھا بەسەر دەزگا فیدرالیەکانفیدرالییەکان جێبەجێدەبێت. ھەرچۆنێک بێت، ھەموو ویلایەتەکان، و ھەروەھا ناوچەی (مقاگعە) کۆلۆمبیا و ھەندێک لە ھەرێمەکانیش، رێنماییڕێنمایی ھاوشێوەیان دەرکردووە کە لە رێگەیەوەڕێگەیەوە داوای ئاشکراکردنی زانیاریەزانیارییە پێویستەکان لەلایەن دەزگاکانی ویلایەتەکان و حکومەتەحکوومەتە خۆجێییەکان،خۆجێیییەکان، ھەرچەندە ھەندێک ھەندێکیان زیاتر فراوانترن لەوانی تر. زۆر کەس ئەمە دەبەستنەوە بە سیستەمی کۆبوونەوەی ئاشکرای پەرلەمان بۆ ئەوەی ئاشکرابێت لەبەردەم ھەمووان.
 
''زیمبابوێ:''
لە زیمبابۆی یاسای دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان و پاراستنی تایبەتمەندیەکانتایبەتمەندییەکان لەلایەن سەرۆک مۆگابی لە شوباتی ٢٠٠٢ دا واژووکرا.
 
ئەو وڵاتانەی کە یاسای ھەڵپەسەردراویان ھەیە لەبارەی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان:
- لە ئەرجەنتین، یاسای نیشتمانی بۆ ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان بە ھەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، ھەرچەندە ھەندێک ھەرێمی تاکلایەنە لەسەر ئاستی ناوچەیی یاسای لەو جۆرەیان ھەیە.
- ئەرمینیا یاسایەکی لەبارەی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لە ساڵی ٢٠٠٣ دا پەسەندکرد بەڵام تا ساڵی ٢٠٠٤ ھێشتا نەخرابووە کار لەبەر ھەڵپەسێردراوی پلانەکانی حکومەتحکوومەت بۆ گۆِینی ئەو یاسایە.
- لە ئازەر باینجان، دەقێکی دەستووری ھەیە بۆ ئازادی زانیاریەکان،زانیارییەکان، بەڵام ەیچ یاسایەکی کارا نیەنییە کە ئەو دەقە جێبەجێبکات.
- لە بۆستوانا، تا ساڵی ٢٠٠٣، ئەمە لە حکومەتەوەحکوومەتەوە وەرگیراوە کە ووتوویەتیوتوویەتی " بوونی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ئەولەویەتئەولەوییەت نیەنییە بۆ ئەو وەزارەت نوێیە، بەلام ھەندێک چاڵاکی وەک کۆکردنەوەی زانیاریەکانزانیارییەکان و پێشینە رەشنووسیڕەشنووسی پلاندانان بۆ ئەو یاسایە دەست پێ دەکات.
http://www.newsafrica.orglnewsfromafrica/articles/art_1558htm1{{بەستەری مردوو|url=http://www.newsafrica.orglnewsfromafrica/articles/art_1558htm1 |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢١ }}
- لە فیجی، دەستوردەستوور مافێکی گشتی فراوان بۆ دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان دابیندەکات، بەڵام یاسای جێبەجێکار بۆ ئەم دەقە دەستوریەدەستوورییە دەرنەکراوە. رەشنووسیڕەشنووسی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ئاڵوگۆڕی پێکرا لە یاڵی ٢٠٠٠ بەڵام بەھۆی تەنگژەی سیاسیەوەسیاسییەوە فەرامۆشکرا. حکومەتیشحکوومەتیش ھێشتا کاری لەسەر ئامادەکردنی رەشنووسێکیڕەشنووسێکی تر نەکردووە.
- لە غانا، رەشنووسیڕەشنووسی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان دووبارە پێشکەش بە کابینەی حکومەتحکوومەت کرایەوە لە ٢٠٠٥.
- لە ئەندەنوسیا، ماڵی نوێنەران ھەڵسا بە ئامادەکردن و پێشکەشکردن رەشنووسیڕەشنووسی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لە ساڵی ٢٠٠٤ دا. بەڵام تا ساڵی ٢٠٠٥ بە ھەڵپەسێردراوی مایەوە، و حکومەتیشحکوومەتیش ەیچی لەبارەیەوە ئەنجامنەداوە.
- لە ئوردن، وا دیارە لوێدا رەشنووسێکیڕەشنووسێکی یاسایی ھەبێت لە بارەی زامنکردنی مافی دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان.
- لە [[کینیا]]، رەشنووسیڕەشنووسی یاسای زانیاریەکانزانیارییەکان ٢٠٠٥ ھەتا ئێستا بە ھەڵپیسێردراوی ماوەتەوە.
- لە لیسۆپو، دەستڕاگەیشتن و دەستکەوتنی زانیاریەکانزانیارییەکان لەبەردەمی پەرلەمان بوو لە ساڵی ٢٠٠٣ تا ٢٠٠٤، بەڵام حاڵەتی ئێستای یاسایەکە چۆنە.
- لە ماڵدیڤیا، ئێستا ەیچ یاسایەکی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان نیەنییە. لە ساڵی ٢٠٠٤، حکومەتحکوومەت رایگەیاندڕایگەیاند رەشنووسێکڕەشنووسێک چاوەڕواندەکرێت کە پەسەندبکرێت لەو ساڵەدا، بەڵام ھێشتا ئەمە رووینەداوەڕووینەداوە.
- لە مۆزەنبیق، حکومەتحکوومەت ھەڵسا بە دانانی رەشنووسیڕەشنووسی یاسایەکی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لە ئابی ٢٠٠٥. چاوەڕواندەکرێت کە ھێزی یاسایی لەماوەی دووساڵی دواتردا وەربگرێت.
- لە ناورو، یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان ٢٠٠٤ بەر لەو ساڵە خراوەتە بەردەم پەرلەمان، بەڵام تا ئێستا پەسەند نەکراوە. کاری زیاتر لەسەر ئەم یاسایە ئێستا راوەستێندراوە،ڕاوەستێندراوە، بەھۆی ھەڵپەسێردراوی چاوخشاندنەوە بە دەستووری ئەو وڵاتە.
- لە نایجیریا، رەشنووسیڕەشنووسی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لەبەردەم پەرلەمان بوو لە حوزەیرانی ٢٠٠دا.٢٠٠دا؛ و ئەوکات پێشبینی ئەوەدەکرا کە زیاتر پەسەندبکرێت.
- لە سریلانکا، رەشنووسیڕەشنووسی ٢٠٠٤ ی یاسای ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان لەلایەن ھەردوو پارتە سەرەکیەکەوەسەرەکییەکەوە پشتڕاستکراوەتەوە تاوەکو کانونیکانوونی دووەمی ٢٠٠٥ پەسەندنەکراوە.
- لە ئۆگەندادا، ئێستا یاسایەکی ئازادی زانیاریەکانزانیارییەکان بوونی نیەنییە. دەستوریدەستووری ١٩٩٥ مافێکی روونڕوون و ئاشکرا بۆ دەستڕاگەیشتن بە زانیاریەکانزانیارییەکان دەبەخشێت، بەڵام ئەوە پێویستی بە پەرلەمان ھەیە بۆ دەرکردنی یاساکان بۆ مەبەستی رێکخستنیڕێکخستنی ئەو مافە دەستوریەدەستوورییە. ئەم یاسایەنەش تا ئێستا دەرنەکراون ھەرچەندە رەشنووسێکڕەشنووسێک خراوەتە بەردەم پەرلەمان لە ساڵی ٢٠٠٤ دا.
 
== ئەمانەش ببینە ==
* [[سەربەخۆیی دادگەری]]
* [[سەروەری یاسا]]
* [[ئازادی رۆژنامەوانیڕۆژنامەوانی]]