تالاسا (مانگ)
تالاسا نەپتونی چوارەم، دووەم ناوەوەترین مانگی دەستکردی نێپتوون. ناوی تالاسا بە ناوی خوداوەندی دەریایی تالاسا ناونراوە کە کچێکی ئیتەر و ھێمێرا بووە لە ئەفسانەی یۆنانی. ھەروەھا «تالاسا» وشەی یۆنانییە بۆ «دەریا».
| تالاسا | |
|---|---|
 | |
| ناو | Neptú IV |
| ناونراوە لەدوای | Thalassa |
| زانا | Richard J. Terrile، ڤۆیجر ٢ |
| کاتی دۆزینەوە | ١٨ی ئەیلوولی ١٩٨٩ |
| Parent astronomical body | نێپتوون |
| Provisional designation | S/1989 N 5 |
دۆزینەوە دەستکاری
تالاسا کاتێک پێش ناوەڕاستی مانگی ئەیلوولی ١٩٨٩ لە وێنەکاندا دۆزرایەوە کە لەلایەن پشکنەری ڤۆیەجەر ٢ەوە گیراوە. ناوی کاتی S/1989 N 5 ی پێدرا[١] دۆزینەوەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٨٩ ڕاگەیەندرا (IAUC ٤٨٦٧)، و باس لە «٢٥ چوارچێوە کراوە کە لە ماوەی ١١ ڕۆژدا گیراوە»، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ڕێکەوتی دۆزینەوەکە کە پێش ١٨ی ئەیلوول بووە. ناوەکە لە ١٦ی ئەیلوولی ١٩٩١ دانراوە[٢]
تایبەتمەندی فیزیایی دەستکاری
تالاسا شێوەی ناڕێکی ھەیە. پێدەچێت کەڵەکەیەکی داروپەردوو بێت کە لە پارچە مانگە دەستکردە ڕەسەنەکانی نەپتون دووبارە کۆکراوەتەوە، کە بەھۆی تێکچوونەکانی تریتۆنەوە شکێندرابوون ھەر زوو دوای گرتنی ئەو مانگە بۆ خولگەیەکی سەرەتایی زۆر سەرنجڕاکێش[٣] بە شێوەیەکی نائاسایی بۆ تەنە ناڕێکەکان، وا دیارە بە نزیکەیی شێوەی دیسکی ھەیە.
خولگە دەستکاری
بەو پێیەی خولگەی تالاسی لە خوار تیژڕەوی خولگەی ھاوکاتی نەپتونەوەیە، بە ھێواشی بەرەو ناوەوە دەسوڕێتەوە بەھۆی خاوبوونەوەی مەل و با لە کۆتاییدا ڕەنگە کاریگەری لەسەر بەرگەھەوای نەپتون ھەبێت، یان لەگەڵ تێپەڕبوونی سنووری ڕۆشەکەی بەھۆی کشانی مەل و باوە بشکێت بۆ ئەڵقەیەکی ھەسارەیی. تاڕادەیەک بەم زووانە، ڕەنگە پاشماوەی بڵاوبووەوە بەر خولگەی دێسپینا بکەوێت.
تالاسا لە ئێستادا لە دەنگدانەوەیەکی خولگەیی ٦٩:٧٣دایە لەگەڵ ناوەوەترین مانگ، نایاد لە «سەمای دوورکەوتنەوە». لەکاتێکدا بە دەوری نەپتوندا دەسوڕێتەوە، نایاد کە زیاتر مەیلە، یەک لە دوای یەک دوو جار لە سەرەوە و پاشان دوو جار لە خوارەوە بە تالاسادا تێدەپەڕێت، لە خولێکدا کە ھەر ~٢١٫٥ ڕۆژ جارێکی زەوی دووبارە دەبێتەوە. ئەو دوو مانگە نزیکەی ٣٥٤٠ کم لەیەکتر دوورن کاتێک بە یەکتردا تێدەپەڕن. ھەرچەندە تیژڕەوی خولگەیییەکانیان تەنھا ١٨٥٠ کم جیاوازە، بەڵام نایاد لە نزیکترین نزیکبوونەوەدا ~٢٨٠٠ کم لە سەرەوە یان خوارەوەی تەختەی خولگەیی تالاسا دەسوڕێتەوە. بەم شێوەیە ئەم دەنگدانەوە، وەک زۆرێک لەم جۆرە پەیوەندییە خولگەیییانە، خولگەکان جێگیر دەکات بە زۆرترین جیابوونەوە لە کاتی پەیوەندیدا. بەڵام ڕۆڵی مەیلی نزیکەی ٥°ی خولگەیی نایاد لەم خۆپاراستنەدا لە دۆخێکدا کە سەرنجڕاکێشییەکان کەمترین بن، نائاسایییە[٤][٥]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ Green, D. W. E. (September 29, 1989). "Neptune". IAU Circular. 4867. Retrieved 2011-10-26.
- ^ Marsden, B. G. (September 16, 1991). "Satellites of Saturn and Neptune". IAU Circular. 5347. Retrieved October 26, 2011.
- ^ Banfield, D.; Murray, N. (October 1992). "A dynamical history of the inner Neptunian satellites". Icarus. 99 (2): 390–401. Bibcode:1992Icar...99..390B. doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z.
- ^ "NASA Finds Neptune Moons Locked in 'Dance of Avoidance'". Jet Propulsion Laboratory. November 14, 2019. Retrieved November 15, 2019.
- ^ Brozović, M.; Showalter, M. R.; Jacobson, R. A.; French, R. S.; Lissauer, J. J.; de Pater, I. (October 31, 2019). "Orbits and resonances of the regular moons of Neptune". Icarus. 338 (2): 113462. arXiv:1910.13612. doi:10.1016/j.icarus.2019.113462. S2CID 204960799.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە تالاسا (مانگ) تێدایە. |