ویکیپیدیا

پێشمەرگە

هێزی نیشتیمانی کوردەکان

پێشمەرگە وشەیەکی کوردییە بۆ شەڕکەرە کوردەکان کە ھەندێک بە شەڕکەرانی ئازادی ناویان دەبەن. وشەکە بە مانای «ئەوانەی کە مەرگی خۆیان پێش ھەموو شتێک خستووە لە پێناو پاراستنی نیشتیمان» دێت و ھێزەکانی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان بە نزیکەیی لەو کاتەوە ھەیە کە جوڵانەوەی کوردەکان بۆ سەربەخۆیی لە سەرەتای ساڵانی ١٩٢٠دا دەستی پێکردووە، ئەمەش دوا بەدوای ڕووخانی ھەردوو ئیمپراتۆریی عوسمانی و قاجاڕ بوو کە ناوچەکانی کوردستان لەژێر دەستیاندا بوو.[٢٨]

پێشمەرگە
Pêşmerge
ژمارەیەک پێشمەرگە بە ئاڵای کوردستانەوە
لق سوپا
ڕۆڵ پاسەوانی ھەرێمی، سوپا
دامەزران سەرەتای دەیەی ١٩٢٠ / ١٩٤٦،
٢٠٠٣ (شێوەی ئێستا)
بنکەی سەرەکی ھەولێر، ھەرێمی کوردستان
ئاوازی سەربازی ئەی ڕەقیب[١]
وێبگە وەزارەتی کاروباری پێشمەرگە
ئەندامان
تەمەنی سەربازی ٢١-٤١
خزمەتی زۆرەملێ بەبێ خزمەتی زۆرەملێ
ئەندامە چالاکەکان ٣٠٠٬٠٠٠[٢] ھەتا ٤٠٠٬٠٠٠[٣][٤][٥]
فەرماندەکان
فەرماندەی گشتی نێچیرڤان بارزانی
وەزیری پێشمەرگە شۆڕش ئیسماعیل
دامەزرێنەران
ھاوپەیمانان
سەرجەم ھاوپەیمانان  عێراق[٦]
 ئالبانیا[٧]
 ئوسترالیا[٨]
 نەمسا[٩]
 بەلجیکا[١٠]
 بولگاریا[١١]
 کەنەدا[٧]
 کرواتیا[٧]
 قوبرس[١٢]
 کۆماری چیک[١٣]
 دانمارک[١٤]
 ئیستۆنیا[١٥]
 فینلاند[١٦]
 فەڕەنسا[٧]
 ئەڵمانیا[٧]
 یۆنان[١٧]
 مەجارستان[١٥]
 ھیندستان[١٨]
 ئێران[١٩]
 ئیسرائیل[١٩]
 ئیتاڵیا[٧]
 ھۆلەند[٢٠]
 نیوزیلاند[٢١][٢٢]
 نەرویژ[٢٠]
 ڕۆمانیا[٢٣]
 ڕووسیا[٢٤]
 سلۆڤاکیا[٢١]
 سلۆڤێنیا[٢٥]
 سوێد[٢٦]
 شانشینی یەکگرتوو[٧]
 ویلایەتە یەکگرتووەکان[٧]
مێژوویی:
 چێکۆسلۆڤاکیا[٢٧]
 یەکێتیی سۆڤیەت[٢٧]
بەشدارییەکان
شەڕەکان

ئەم ناوەش بۆ یەکەمین جار لەلایەن کۆماری کوردستان لە ساڵی ١٩٤٦ بۆ ناوی سەربازانی (چەکداران) ی کورد بەکار ھاتووە. کە لەلایەن چایچییەکەی پێشەوا قازی محمد پێشنیار کرا پاشان بە ناوێکی گونجاو ھەڵبژێردرا.

ھێزەکانی پێشمەرگە ڕۆڵێکی بەرچاویان بینی لەگەڵ ھێزی ھاوپەیمانان لە شەڕی دژی حکومەتی بەعس لە باشووری کوردستان. پێشمەرگە چەکدارێکی شۆڕشگێر و بە بیروباوەڕە کە لەپێناو ڕزگاری گەلەکەیدا ئامادەیە گیانی خۆی ببەخشێ.

پێشمەرگە ڕۆڵی سەرەکیی ھەبوو لە پاککردنەوەی عیراق و باشووری کوردستان لە داعش.

وشەی پێشمەرگە دەستکاری

مێژووناسی کورد کەریم زەند دەڵێت: لە سەردەمی کۆماری کوردستاندا، بە فەرمانی پێشەوا قازی محەممەد لیژنەیەک دانرا بە مەبەستی دۆزینەوەی ناوێک بۆ هێزی کوردیی، لیژنەکە بریتی لە هەژار موکریانی، هێمن موکریانی، محەمەد تۆفیق وردی و کەریم زەند بوو. ئەم لیژنەیە لە دانیشتنێکی تایبەتدا، گەلێک ناویان تاوتوێ کردووە. لیژنەکە هەر لە مشتومڕدا بوون کە لە ناکاو خزمەتگوزارێک کە لەوێ بووە و بەردەستیی دەکردن و ناوی میرزای ڕەشیدی بوو گوتی: ئاغایان دەبینم ئێوە کاژێرێکی تەواو خەریکن کە ناوێکی شیاو بدۆزنەوە، لە کاتێکدا ئێمە ناوی پێشمەرگەمان هەیە، لەمێژە بەکاربراوە. لیژنەکە ناوەکەیان بە شادومانییەوە وەرگرت و ناوی پێشمەرگەیان پێشکەشی پێشەوای مەزن کرد، ئەویش زۆر لای پەسەند بوو و ناوی پێشمەرگە بە فەرمیی ناسرا.

پلە سەربازییەکان دەستکاری

پلە سەربازییەکانی وەزارەتی پێشمەرگە
جێدار جێداری یەکەم پێشەنگ پێشڕەو پێشکار
         
سەرھەنگ سەرتیپ سالار سەردار سەرداری یەکەم
         

فەرماندەکان دەستکاری

فەرماندەکانی ھێزی پێشمەرگەی باشووری کوردستان:

  • فەریق سیھاد بارزانی: پشتوانی
  • لیوا سیروان بارزانی: مەخموور
  • لیوا مەنسوور بارزانی: لەشکرەکان
  • لیوا ڕەوان بارزانی: ھیزی تایبەت
  • لیوا سۆران محەممەد جاف: کۆماندۆ
  • لیوا فرسەت خەزالی: ھەواڵگری
  • لیوا برووسک قەساب - خانەنشین
  • لیوا مەریوان: یەکەی ٧٠
  • لیوا نەجات عەلی: یەکەی ٨٠
  • لیوا بەھزاد: سوپای بارزان
  • لیوا حەمەڕێگر - پردێ
  • لیوا مەردان چاوشین: قەرەتەپە
  • لیوا مەمحود سەنگاوی - میحوەری گەرمیان
  • لیوا نووری حەمە عەلی: میحوەری ٦
  • لیوا عەزیز بانی: زێرەڤانی
  • لیوا سەید ھەژار: زێرەڤانی

لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان دەستکاری

لە ڕۆژھەڵاتی کوردستانیش، پارتە کوردستانییەکان لە وشەی پێشمەرگە بۆ ھێزە چەکدارانیان کەڵک وەردەگرن. بە شێوەی دیاریکراو لە ئێستاکەدا، بە ھێزە چەکدارەکانی سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)، حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، کۆمەڵە ڕێکخراوی کوردستانی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران، حیزبی کۆمەڵەی کوردستانی ئێران، کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان، پارتی ئازادیی کوردستان، حیزبی ڕزگاری، سوپای ڕزگاریی کوردستانی ئێران و ڕێکخراوەی خەباتی شۆڕشگێڕی کوردستان پێشمەرگە دەوترێت. ئەمە لە حاڵێکدایە کە پارتی ژیانی ئازادی کوردستان لە وشەی گەریلا کەڵک وەردەگرێت.

لە سەربزێویی کوردانی ڕۆژھەڵات لە ساڵی ١٩٧٩دا، ھێزەکانی دو ڕێکخراوی چەکداری فیدایی، واتە چریکەکانی فیداییی گەلی ئێران (ئەرتەشی ڕزگارکەری گەلانی ئێران)[٢٩] و ڕێکخراوەی چریکەکانی فیداییی گەلی ئێران-کەمینە[٣٠] لە وشەی پێشمەرگەیان کەڵک وەردەگرت و ناوی پێشمەرگەی فیداییان لە سەری ھێزە چەکدارانی خۆی دانابوو.

چەک و کەرستە جەنگییەکان دەستکاری

تفەنگ و دەمانچە و زریپۆش و کۆپتەر
تفەنگ و دەمانچە وڵاتی بەرهەمهێنەر
ئەی کەی ئێم یەکێتیی سۆڤیەت
ئێم٤ کاربین ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
ئەی کەی-٤٧ یەکێتیی سۆڤیەت
گلۆک نەمسا
تفەنگی ئێم ١٦ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
هێکلەر کۆچ جی ٣ ئەڵمانیا
هێکلەر کۆچ جی ٣٦ ئەڵمانیا
ئێم ٩ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دۆشکە یەکێتیی سۆڤیەت
زرێپۆش و تانک وڵاتی بەرهەمهێنەر
تانکی تی-٧٢
تانکی تی-٥٤/٥٥
تانکی تی-٦٢
هەمەڕی هامڤی
دژە فرۆکەی ئەڤێنجەر (هامڤی)
تانکی تایپ-٦٩
زریپۆشی بی ئێم پی-١
زریپۆشی بی ئێم پی-٢
زریپۆشی ئی ئی-٩
زریپۆشی باشماستەر
زریپۆشی ئەی تی ئێف دینگۆ
زریپۆشی کۆوگار
زریپۆشی ئی ئی-١١
کۆپتەر و فڕۆکە
ئی سی-٢٢٥
ئی سی-١٣٥
ئی سی-٦٣٥
ئی سی-٧٢٥
میل مای-١٧
میل مای-٨
سێسنا-٢٠٨ کەرەڤان
ستۆڵ چ-٧٠١
بلاک شەیپ پرایم
ئیکاروس سی-٤٢
بێل-٥٨ کیۆوا
سیکۆرسکی ئێس-٣٣٣
ئی سی ئەی ئێس-٣٥٠

ئەمانەش ببینە دەستکاری

سەرچاوەکان دەستکاری

  1. ^ "Hundreds of Christians join Peshmerga". Kurdistan24. 19 February 2016. Retrieved 3 July 2019.
  2. ^ "وەشانی ئەرشیڤکراو". Archived from the original on 5ی Juneی 2017. Retrieved 29ی Octoberی 2014. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)
  3. ^ "Mesopotamische Gesellschaft "Kurdistan Peshmerga Minister: Kurdistan number now is 190 thousand people". Mesop.de. Archived from the original on 18ی Augustی 2014. Retrieved 2014-08-18. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help) ١٨ی ئابی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  4. ^ Dortkardes, İhsan (٢٠٠٧-٠٧-٢٠). "Barzani: Düzenli ordu yakında". Hürriyet. Archived from the original on 17ی Octoberی 2014. Retrieved 21 June 2014. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  5. ^ Willing to face Death: A History of Kurdish militia Forces - the Peshmerga - from the Ottoman Empire to Present-Day Iraq ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Michael G. Lortz
  6. ^ "Iraq supplies Kurds with ammunition in unprecedented move, U.S. says". Reuters (بە ئینگلیزی). 9 August 2014. Retrieved 26 July 2019.
  7. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح "The Status of Western Military Aid to Kurdish Peshmerga Forces". Jerusalem Center for Public Affairs. Retrieved 3 July 2019.
  8. ^ Pollard, Ruth (11 September 2014). "Australian-supplied weapons have reached the Kurdish frontline". The Sydney Morning Herald (بە ئینگلیزی). Retrieved 3 July 2019.
  9. ^ "Austria to provide Peshmerga with medical support". Retrieved 26 July 2019. ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  10. ^ "L'aide belge aux Peshmergas est prête à partir vers l'Irak". RTBF Info (بە فەڕەنسی). 24 February 2016. Retrieved 3 July 2019.
  11. ^ "България е изпратила на кюрдите в Ирак автомати и патрони за 6 млн. лева". Mediapool.bg (بە بولگاری). 30 September 2014. Retrieved 3 July 2019.
  12. ^ "Cyprus could send more light arms, ammunition to Kurdistan: FM". Kurdistan24 (بە ئینگلیزی). 11 November 2017. Retrieved 3 July 2019.
  13. ^ "Czech Rifles and Ammunition for the Peshmerga. Prague Supporting the Fight Against Daesh Again – Defence24.com". www.defence24.com (بە چیکی). 27 January 2016. Retrieved 3 July 2019.
  14. ^ "Forsvarsavisen 01" (PDF) (بە دانماركی). Ministry of Defense. p. 3. Retrieved 3 July 2019.
  15. ^ ئ ا Jan Joel Andersson and Florence Gaub (2015). "Adding fuel to the fire? Arming the Kurds" (PDF). Issue Alert. 37. Retrieved 3 July 2019.
  16. ^ "Finland increases military support to Kurdistan". Kurdistan24 (بە ئینگلیزی). 16 September 2016. Retrieved 3 July 2019.
  17. ^ "Greece to send ammunition to Iraqi Kurds". Retrieved 27 September 2014.
  18. ^ "Assistant Head of DFR and Indian Ambassador discuss areas of cooperation". dfr.gov.krd. 20 April 2017. Archived from the original on June 17, 2020. Retrieved 8 July 2019. ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  19. ^ ئ ا Arash Reisinezhad (2018). The Shah of Iran, the Iraqi Kurds, and the Lebanese Shia. p. 115. ISBN 978-3319899473.
  20. ^ ئ ا "Dutch and Norwegians train Peshmerga on basic soldier skills". www.centcom.mil. Retrieved 3 July 2019.
  21. ^ ئ ا Guido Weiss (8 July 2015). "Global Support for Peshmerga Forces". Kurdstrat. Archived from the original on 3 January 2018. Retrieved 3 July 2019.
  22. ^ Mosul, Martin Chulov near (20 October 2016). "Kurdish forces vow no retreat until Nineveh plains are retaken from Isis". The Guardian. Retrieved 3 July 2019.
  23. ^ Hasan, H. A. (21 May 2016). "Romania Pledges Continuous Support for Peshmerga". www.basnews.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 3 July 2019.
  24. ^ Litovkin, Nikolai (18 March 2016). "Russia delivers first weapons supplies to Iraqi Kurds". Russia Beyond. Retrieved 3 July 2019.
  25. ^ "Inherent Resolve in northern Iraq". Archived from the original on June 17, 2020. Retrieved 3 July 2019. ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  26. ^ "Sweden will continue support for Peshmerga forces in Kurdistan: Defense Minister". Kurdistan24 (بە ئینگلیزی). 10 May 2018. Retrieved 3 July 2019.
  27. ^ ئ ا The Mitrokhin archive. II : the KGB and the world. London: Penguin. 2014. ISBN 978-0141977980.
  28. ^ ھێزی%٢٠پێشمەرگەی‌%٢٠ئێستا%٢٠بة%٢٠ئەزموونە%٢٠و%٢٠چەکی%٢٠بە%٢٠دەستەوە%٢٠یة کوردپرێس[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]
  29. ^ دگەرگوونی: چریکی فیداییی گەل ھەڤال فیرووز ئاقامیرزادە (بە فارسی)، نووسینی یووسێف زەرکار، نووسراو لە حوزەیرانی ٢٠١٦؛[بەستەری مردوو] سەردان لە ٢١ حوزەیرانی ٢٠١٩.
  30. ^ سیاھکەل: وەتووێژ لەگەڵ ھەڤال سیامەک سەبارەت بە کتێبی "یادی ھەڤالان بەرز ڕابگرێنەوە" (بە فارسی)، نووسراو لە پەیامی فیدایی، ژمارەی ١٤٦، گەڵاوێژی ١٣٩٠=ئابی ٢٠١١؛ ١٣ی ئازاری ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. سەردان لە ٢١ حوزەیرانی ٢٠١٩.

بەستەرە دەرەکییەکان دەستکاری

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=پێشمەرگە&oldid=1208290»