شانشینی ئیتاڵیا
شانشینی ئیتاڵیا (بە ئینگلیزی: Kingdom of Italy) وڵاتێکە لە ساڵی ١٨٦١ لەلایەن شا ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەمی سەردینیا دامەزراوە. ئەم وڵاتە لە ئەنجامی یەکگرتنەوەی ئیتالیا بەھۆی شەڕەکانی شانشینی سەردینیا دامەزرا کە لە ڕاستیدا حکوومەتی ڕەسەنی ئەم وڵاتە بوو. ئەم حکوومەتە تا ساڵی ١٩٤٦ بەردەوام بوو، بۆیە ئیتالییەکان بڕیاریان دا کۆمارێک دابمەزرێنن.
شانشینی ئیتاڵیا | |
---|---|
بە ئیسپانی: Reino de Italia | |
بەشێکە لە | ھێزەکانی ھاوپەیمانان، Triple Alliance |
دامەزران | ١٧ی ئازاری ١٨٦١ |
ناو بە زمانی فەرمی | Regno d'Italia |
کورتەناو | Italia، Italia، Italy، Italie |
بەشداربووە لە | Battle of Cecina |
زمانی فەرمی | ئیتالی |
سروودی نیشتمانی | Marcia Reale |
کیشوەر | ئەورووپا |
وڵات | شانشینی ئیتاڵیا |
پایتەخت | تورین، فلۆرێنس، ڕۆما |
پۆتانی شوێن | ٤١°٥٤′٠″N ١٢°٣٠′٠″E |
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت | پاشایەتیی دەستووری، parliamentary monarchy، ڕژێمی تاک حیزبی، ئۆتۆریتاریانیزم، دیکتاتۆری |
سەرۆکی حکوومەت | Victor Emmanuel II of Italy، Umberto I of Italy، Vittorio Emanuele III of Italy، Umberto II of Italy |
ئەندامی | کۆمەڵەی نەتەوەکان |
دانیشتووان | ٢٢٬١٨٢٬٠٠٠، ٣٥٬٨٤٥٬٠٠٠، ٤٢٬٣٩٩٬٠٠٠ |
دراو | Italian lira |
پاشکۆ | Kingdom of Sardinia، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Lombardy–Venetia، Papal States، ئیمپراتۆریەتیی نەمسا |
لەدوای ئەو | ئیتالیا |
گۆڕدراوە لەلایەن | ئیتالیا، Kingdom of Italy under Fascism |
جێگەی دەگرێتەوە | Republic of German-Austria، Imperial Free City of Trieste، Free State of Fiume، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Sardinia |
زمانەکان | ئیتالی |
ڕووداوە بەرچاوەکان | Proclamation of the Kingdom of Italy |
کۆتاییھاتن | ١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٦ |
ڕووبەر | ٣١٠٬١٩٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
وەسفی ئاڵا | ئاڵای ئیتالیا |
وەسفی نیشان | emblem of Italy |
ئایینی فەرمی | کاسۆلیکی |
مێژوو دەستکاری
شانشینی ئیتالیا دەوڵەتێکە کە لە ساڵی ١٨٦١ لە دوای یەکگرتنی ئیتاڵیا دامەزرا، کە پێشتر کۆمەڵێک دەوڵەت و خاکی سەربەخۆ بوون. پرۆسەی یەکگرتن کە بە ڕیسۆرگیمنتۆ ناسراوە، لەلایەن کەسایەتییەکانی وەک جوزێپی گاریبالدی و کونت کامیلۆ دی کاڤۆرەوە سەرکردایەتی دەکرا. شانشینی ئیتالیا لەلایەن ماڵی ساڤۆیەوە بەڕێوەدەبرا و ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەم وەک یەکەم پاشای ئیتاڵیا کاری دەکرد. شانشینی نوێ ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا بووەوە، لەوانە دابەشبوونی ناوچەیی، نایەکسانی ئابووری و نائارامی کۆمەڵایەتی؛ بەڵام بە سەرکردایەتی کەسایەتییەکانی وەک جیۆڤانی جیۆلیتی سەرۆک وەزیران، شانشینییەکە پێشکەوتنی بەرچاوی لە پیشەسازی و مۆدێرنیزاسیۆندا بەدەستھێنا.[١]
ھەروەھا شانشینی ئیتالیا ھەوڵیدا خاکەکەی فراوانتر بکات، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی ململانێی وەک جەنگی ئیتالۆ-تورکیا و جەنگی جیھانی یەکەم، تێوەگلانی ئیتالیا لە جەنگی جیھانی یەکەمدا جێی مشتومڕ بوو، ھەروەھا پەیمانی ڤێرسای بە تەواوی تەماحەکانی خاکی ئیتالیا تێر نەکرد، کە بووە ھۆی ناڕەزایی زیاتر.[٢] شانشینی ئیتالیا ڕووبەڕووی گێژاوی ناوخۆیی بووەوە، لەوانە سەرھەڵدانی بزووتنەوە سۆسیالیستی و فاشیستەکان. بێنیتۆ مۆسۆلینی و پارتی فاشیستی نیشتمانی لە کۆتاییدا لە ساڵی ١٩٢٢ دەستیان بەسەر دەسەڵاتدا گرت و ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی دیکتاتۆری فاشیستی.
شاانشینی ئیتالیا لە ساڵی ١٩٤٦ کۆتایی ھات، ئەمەش دوای ڕووخانی ڕژێمی مۆسۆلینی و کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم.[٣] ڕیفراندۆمێک ئەنجامدرا و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی پاشایەتی ھەڵوەشێنرایەوە و کۆماری ئیتالیا دامەزرا. سەرەڕای تەمەنی تاڕادەیەک کورتی، شانشینی ئیتالیا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبوو لە داڕشتنی ئیتالیا مۆدێرن و دانانی بناغەکانی گەشەسەندنی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری وڵاتەکە. میراتەکەی تا ئەمڕۆش کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا و سیاسەتی ئیتالیا بەردەوامە.[٤]
سەرچاوەکان دەستکاری
- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Kingdom of Italy»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.
- ^ Andrea L. Stanton; Edward Ramsamy; Peter J. Seybolt (2012). Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. p. 308. ISBN 978-1-4129-8176-7. Archived from the original on 27 June 2014. Retrieved 6 April 2014.
- ^ "Primary Documents – Treaty of London, 26 April 1915". FirstWorldWar.com. Archived from the original on 30 August 2017. Retrieved 10 September 2017.
- ^ "Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference – Apr 19, 1919". history.com. Archived from the original on 10 September 2017. Retrieved 10 September 2017.
- ^ "Tianjin under Nine Flags, 1860–1949 – Italian Concession". University of Bristol. Archived from the original on 10 September 2017. Retrieved 10 September 2017. ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- دەروازەی ئیتالیا
- دەروازەی مێژوو
- دەروازەی ئابووری
- دەروازەی سیاسەت
- دەروازەی کۆمەڵگا
- دەروازەی پاشایەتی
- دەروازەی جوگرافیا
- دەروازەی شەڕ
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شانشینی ئیتاڵیا تێدایە. |